Tác giả cuốn sách, William Easterly, một nhà kinh tế học khá nổi tiếng trên thế giới, từng nhiều năm làm việc cho Ngân hàng Thế giới, do vậy, cũng biết khá nhiều về nền kinh tế Việt Nam, đặt cho mình nhiệm vụ “truy tìm căn nguyên tăng trưởng”. Nghĩa là ông phải lật lại ít nhất là các lý thuyết, các mô hình tăng trưởng chủ yếu có trên thế giới, trong đó có nhiều cái đã trở thành “kinh điển”. Khi làm công việc đó, ông phải mổ xẻ từng yếu tố được các lý thuyết và kinh nghiệm coi là “lực lượng quyết định tăng trưởng” – vốn, viện trợ, giáo dục, công nghệ, kiểm soát dân số, v.v. – để xem có thực vậy không. Và thật oái oăm là trong hầu như tất cả các trường hợp, câu trả lời đều là “tưởng ‘dậy’ mà không phải ‘dậy’”.

Easterly viết: “Không có một công thức thần kỳ nào có thể biến một người nghèo trở nên giàu có. Viện trợ, đầu tư, giáo dục, kiểm soát dân số, điều chỉnh chính sách cho vay hay xóa nợ đều không phải là liều thuốc tiên cho tăng trưởng”. Và chính ông tự trả lời: “Nguyên nhân là do các công thức nêu trên đã không dựa trên nguyên tắc cơ bản của kinh tế học: đó là con người hành động vì động cơ”.

Động cơ đó ở đâu ra? Tại sao mọi người, mọi dân tộc đều có khát vọng thoát nghèo mà lại không có động cơ tăng trưởng “đàng hoàng”? Cái gì làm cho quá trình chuyển hóa khát vọng làm giàu thành động cơ tăng trưởng không thể thực hiện được?

Những câu hỏi này mới đích thực là trọng tâm của cuốn sách.