Nỗi đau của chàng Werther – tác phẩm được viết khi tuổi đời và tuổi nghề của đại văn hào người Đức Johann Wolfgang von Goethe còn rất trẻ – là bản trần tình dưới dạng thư tín của chàng thanh niên bị những cuồng phong của thời cuộc và tình ái làm cho thương tổn đến tận cùng, và cái chết là lựa chọn khả dĩ duy nhất để chàng thoát ra khỏi tình trạng bế tắc đầy tuyệt vọng. Một số phận như thế không chỉ làm những tâm hồn độc giả trẻ trung khi ấy thổn thức vì thương cảm, mà còn nhận được sự đồng cảm trong từng chiều kích và khía cạnh của nỗi đau mà chàng trai ấy trải qua. 

Werther, một chàng thanh niên trẻ thuộc tầng lớp thị dân, vừa xong sự nghiệp học hành thì cảm thấy chán cảnh thành thị nên tìm về một vùng nông thôn để lánh đời. Thiên nhiên yên bình tuyệt đẹp đã mang đến cho chàng những xúc cảm tươi mới, xoa dịu và khiến chàng tìm thấy niềm vui trong mỗi ngày trôi qua. Thế nhưng, cũng tại nơi này, chàng vô tình gặp gỡ với một tiểu thư xinh đẹp, dịu dàng, đằm thắm – nàng Lotte – và đem lòng yêu nàng say đắm. Tiếc rằng, nàng đã có hôn ước. Từ đây, mọi nỗi bất hạnh, mọi sự thương đau bắt đầu!

Nỗi đau của chàng Werther, vì thế, thoạt nhìn là một câu chuyện tình bi đát. Nhân vật chính thoạt nhìn cũng là một kẻ tử vì tình. Đó là lí do vì sao trong lịch sử tiếp nhận tác phẩm, nó không ít lần phải nhận lấy sự chỉ trích của giới mộ đạo khi họ cho rằng tác phẩm ca ngợi việc những con người trẻ tuổi tìm đến cái chết khi tuyệt vọng trong tình ái. Nhưng nếu đấy là tất cả con người Werther, đấy là tất cả nỗi đau của chàng, thì tác phẩm đã không thể giúp Goethe tạo nên một kì tích văn học khi đây là lần đầu tiên một tác phẩm của thế kỉ 18 tạo nên danh tiếng ở khắp các nước Tây Âu, đặt nền móng vững chắc cho văn học lãng mạn ở các quốc gia trong khu vực phát triển rực rỡ.

Goethe, trong các sáng tác của mình, đã chứng tỏ sự điêu luyện trong việc thám hiểm, khám phá và trình hiện thế giới nội tâm đa chiều, phức tạp của con người trong quá trình hiện hữu. Không thể hiểu con người bằng những khuôn mẫu, bằng định kiến, bằng triết thuyết. Với Werther, người đọc phải lần theo mọi dòng thư chàng viết cho người bạn Winhelm, dấn mình vào mọi nỗi ưu tư mà chàng trải bày trên trang giấy, để hiểu được nỗi đau khôn cùng của một trái tim quá đỗi nhạy cảm, nồng nhiệt, say mê, kiêu hãnh, và cao quý!

Nỗi đau của Werther là nỗi đau của một con người trẻ tuổi sinh bất phùng thời và yêu đúng người, nhưng sai thời điểm. Chàng là một con ngựa quý bị săn đuổi đến tận cùng. Chán ngấy xã hội đang sống, chàng tìm đến thiên nhiên và bị cuốn vào mối tình say đắm có sức mạnh hồi sinh một tâm hồn tưởng chừng như chỉ còn tìm vui nơi thôn dã với những con người thuộc tầng lớp dưới. Chuyện tình rơi vào cảnh trái ngang, chàng đành nhập cuộc lại với xã hội mong quên đi hình ảnh nàng Lotte. Chàng ra làm thư ký công sở, chàng bộc lộ năng lực nổi trội, chàng muốn thay đổi sự quan liêu của chốn nha môn để rồi cuối cùng chàng bị sự hợm hĩnh, kiêu căng, khinh khi của giới quý tộc hạ nhục không chút nể vì. Chàng theo một hầu tước yêu nghệ thuật đến trang viên sống tạm thì nhận ra hầu tước ấy chẳng am hiểu gì về nghệ thuật. Chàng dự đi tòng quân nhưng bị cản. Mọi lối thoát bị chặn lại, chàng đành quay về với Lotte và ném mình vào mối tình vô vọng trong đau khổ – cũng là một tuyệt lộ không hơn! 

Chỉ bấy nhiêu đó thôi cũng đã cho thấy Werther mang trong mình một trái tim quá nhiều thương tổn. Nhất là khi không giống như bao người, chàng còn mang trong mình sự nhạy cảm, lòng tự tôn và niềm kiêu hãnh của một con người luôn ý thức về bản thân. Khi chàng bị “mời” về trong buổi tiệc của giới quý tộc một cách khiếm nhã, với chàng, đó là sự hạ nhục khiến cho chàng cảm thấy mình bị xúc phạm đến cực độ. Có lẽ vì thế, mà những nhát dao của số phận luôn khoét sâu và đẩy chàng đến ngưỡng chịu đựng của chính mình. Nỗi đau của Werther, vừa là kết quả của những dồn ép từ bên ngoài, nhưng đồng thời cũng là hệ quả của những phản ứng từ thế giới nội tâm của chàng. Hai yếu tố đó tạo nên một vết thương ngày càng ngoác miệng, hành hạ tâm trí của con người trẻ tuổi ấy, và cái chết như là một lối thoát là một kết cục không thể khác được...